Japonya'da Elektrik Kabloları Neden Yukarıda?

Japonya'daki caddelerde ve sokaklarda, diğer gelişmiş ülkelerle kıyaslandığında, elektrik kablolarının daha sık yukarılardan geçtiğini görürüz. Peki ama neden?

Sokaklarda gezerken başınızın üstünde genellikle elektrik telleri görürsünüz

Bu durumun elbette geçerli sebepleri vardır ve bu sebepleri anlamak için önce Japonya'nın Coğrafyası yazısında öğrendiğimiz bazı şeyleri hatırlamak gerekir:

• Japonya doğal afet bölgesidir,
• Japonya'da sıkça deprem ve toprak kaymaları yaşanır,
• Japonlar, geçmişteki tecrübeleri sebebiyle, bir felaket sonrasında hızla toparlanmakta ustalaşmış durumdadırlar.

Daha geçtiğimiz aylarda Atami'de yaşanan üzücü toprak kayması olayında, Atami kentinin yakınındaki dağ, üzerindeki orman örtüsüyle birlikte Atami eyaletini de sürükleyerek sahile dek inmişti.

Atami'deki heyelanın başlangıcındaki görüntüler

Bu tip doğa olaylarının sık yaşandığı Japonya topraklarında, "altyapı" adını verdiğimiz ve adından da anlaşılacağı gibi alttan geçmesini beklediğimiz sistemler Japonya'da mümkün olduğunca yeryüzünden geçirilmeye çalışılınır. 

Elektrik telleri neden yer altında değil?

1- Coğrafi Sebepler

Japonya'nın 1995'teki Büyük Hanşin Depremi'nden sonra aldığı en önemli derslerden biri, ülkedeki altyapının altta olmasının yaşattığı problemlerdi. Osaka'nın yakınlarındaki Kobe kentinde meydana gelen ve 2. Dünya Savaşı sonrası modern Japonya'daki en yıkıcı deprem olarak kayda geçen bu depremde, Japon ekonomisi büyük darbe almış, ama daha da önemlisi şehrin altyapı şebekesi tamamen çökmüştür. Gaz boruları patlamış, elektrik kabloları tamir edilemez derecede parçalanmış, su şebekeleri kullanılmaz duruma gelmiştir.

Yer üstü kablolarında bir problem olduğunda, problem kolayca tespit edilip onarılabilmektedir. Yer altındaki problemler kolayca tespit edilemez. Ayrıca tespit edildiğinde de problem yerin altındadır ve kimi zaman tonlarca toprağın/yolların altında, kimi zaman binaların altında olabilir. Japonya gibi yerinde durmayı pek sevmeyen kara parçasında, problem çıkma ihtimalinin daha fazla olduğu da su götürmez bir gerçektir. Sıkça yaşanan depremler sebebi ile yer altı altyapıları kolayca hasar görmektedir.

2- Tamir Edilebilirlik/Yenilenebilirlik

Bir ara sokak ve sokak boyunca elektrik telleri

Tüm bunlar bir yana, Japonya çok büyük bir ülke olsa da yaklaşık %90'ına yerleşim yapılamadığını; insanların evlerinin, iş yerlerinin, sanayilerinin, tarım ve hayvancılık bölgelerinin (ve elbette 126 milyon kişinin tamamının) bu kalan kısma sığmak zorunda kaldığını da söylemiştik. Hâl böyle olunca ister istemez cadde ve sokaklar, diğer gelişmiş ülkelere nazaran daha dar oluyor. Dolayısıyla yer üstündeki bir elektrik kablosunda oluşan problemin tamiri esnasında ya da elektrik hatlarının komple değişiminde bile, hiçbir yer kapatılmadan bu işler halledilebiliyor.

Cadde ve sokakları, yaya ve araç trafiğine kapatmadan elektrik kablolarını değiştiren işçiler

Ama iş yer altına inmeye geldiğinde, Japonya'nın çoğunu kapsayan dar cadde ve sokakların tamamının (belki de aylarca) yaya ve araç trafiğine kapatılması gerekiyor.

Gelişmiş ülkelerde sokaklar Japonya'ya kıyasla genellikle daha geniş. En dar sokakta dahi en kötü ihtimalle bir gidiş ve bir geliş olmak üzere 2 araç şeridi yer alıyor. Herhangi bir yer altı altyapısının onarılması gerektiğinde, yalnızca 1 araç şeridini kazarak, neredeyse hiçbir tıkanıklığa neden olmadan tamirat gerçekleştirilebiliyor.

Japonya'da ise caddeler hemen hemen her zaman epey geniş olsalar da; iş sokaklara gelince, sokaklarda genellikle yalnızca 1 araç şeridi oluyor. Kimi zaman yaya yolu da olmayan bu sokaklarda, 1 araç şeridi olan yerden hem yayalar hem araçlar aynı anda geçmek durumunda kalabiliyor. Araçlar eğer yolda yaya varsa, korna çalmadan onların hızını takip ederek yavaş gitmek zorunda. Sokakta yayalara ayrılmış bir yan yol olsa dahi, karşı karşıya iki araç genelde bir sokaktan geçemiyor; bu sebeple çoğu sokak ya tek yönlü trafik akışı sunuyor ya da iki araç karşı karşıya geldiğinde biri diğerine yol vermek durumunda kalıyor.

Japonya'da 1 araç şeridi olan bir sokak

Bu şekilde inşa edilmiş sokaklarda tek şeridi kapatmanız demek, sokağı tümden kapatmanız anlamına geliyor. Hatta kapatılmış sokağın bir yanındaki evlerin ve araçların komple oraya hapsolması demek oluyor. Ki bu durum daha büyük problemlere yol açabiliyor.

Japonya'nın caddeleri tam tersine genellikle geniştir

Yeri kazmak yerine, direğin tepesine çıkarak kimseyi engellemeden, hiçbir sokağı kapatmadan yapılan bu kolay tamir edilebilirlik/yenilenebilirlik de; Japonya'nın coğrafi yapısı gereği oluşan mecburi dar sokaklı şehir mimarisi için, en uygun elektrik altyapısı sistemlerinin yer üstü elektrik kabloları olması sonucunu doğuruyor. Üstelik bu kolay tamir edilebilirlik, herhangi bir doğal afetin ardından hızlı bir yenilenme avantajını da yanında taşıyor.

3- Maliyet

Üstelik tüm bu problemler bir yana, Tokyo Elektrik Enerjisi Şirketi (TEPCO) bu konuda şöyle diyor:

"Hendekleri kazmak ve yer altı hatlarıyla kanalları düzgün bir şekilde kurmak; maliyet yönünden benzer büyüklükteki bir yer üstü ağının 10 katına kadar daha maliyetli."

Ve ekliyor:

"Üstelik Japonya gibi bol yağış alan bir ülkede, yer altı altyapıları nemli toprak ve yer altı sularından daha çok etkileniyor. Dünyanın çoğu yerinde yer altı elektrik altyapısı kurmak, o hatlar yukarıdaki dış etkenlerden daha az etkileneceği için avantajlı oluyor. Yer altı hatları böylece daha zor bozuluyor, daha uzun sürelerde yenileme ve bakım gerektiriyor. Japonya'da ise bu durum tam tersi. Üstelik su baskını, deprem ve heyelan durumlarında, bir yeraltı sisteminin hasarlı alanlarını izole etmek daha zor."

Kısacası Japonlar, yer üstü elektrik kablosu yöntemini kullanmanın bakım ve onarımının daha ucuz olduğunu, şehirlerin akışını etkilemeden yapılabildiğini ve bir afet/felaket olduğunda yer üstü hatlarının yeniden hizmete açılmasının daha kolay olduğunu buldular.

Yalnızca Elektrik Kabloları mı Yer Üstündedir?

Elbette mümkün olduğunca altyapının yer altında bulundurulmamaya çalışılması düşünüldüğünde, elektrik kabloları haricinde üstte olan altyapılar da vardır.

1) Fiberoptik Kablolar

Yolunuz Japonyaya düşerse, üstünüzdeki tellere dikkatli bakın. Yolunuz düşmezse de Google StreetView ile Japonya'daki herhangi bir sokağa bakabilir veya YouTube'da Japonya sokaklarında dolaşan yürüyüş videolarına bakabilirsiniz.

Elektrik kablolarının dışına, tıpkı ev telefonu kablosu gibi kıvır kıvır sarılmış ince kablolar göreceksiniz. İşte onlar fiberoptik kablolardır.

Elektrik kablolarının dışına sarılmış fiberoptik kablolar

2) DSL Kabloları

Elbette bu, DSL kabloları genellikle yer üstünden taşınan bir ülkenin vatandaşı olarak, bizler için daha az şaşırtıcı olsa gerek.

Eski tip DSL internet altyapısı, günümüz Japonya'sında şehirlerde ve ilçelerin çoğunda hemen hiç kalmamıştır

3) Doğalgaz

Elektriğin ve internetin yer üstünden çekildiği Japonya'da; doğalgaz gibi, afetlerden ötürü zedelenirse tehlikeli hâle gelebilecek olan, tamiri daha uzun süren ve zor döşenen bir altyapının yer altından çekilmesi doğal olarak düşünülemez. Bu sebepten tıpkı Sibirya’nın uzak kasabaları ya da Kanada’nın yalnızca uçakla erişilebilen ıssız şehirlerinde olduğu gibi; burada da hanelerin doğalgaz temini için yüksek basınçlı tüpler bulunmaktadır. Bu haneye özel doğalgaz rezervleri ile, ev içindeki suları ısıtmak için (genelde mutfak lavabosunun yanında bulunan) küçük kombi benzeri aygıtlar kullanılmakta, doğalgaz bir ev ısıtma sistemi olarak (kalorifer, doğalgaz sobası vs.) pek kullanılmamakta ve bu şekilde evin tümünü ısıtma maksadıyla kullanımı nadiren karşımıza çıkmaktadır.

Japonya'da bir evin dışında yer alan doğalgaz depolama tankları

Sözün Özü

Japonya ile ilgili bir olgu değerlendirilirken, dünyanın her ülkesindeki her olguda olduğu gibi, ön yargıya kapılmamak ve bunun da bir sebebi olabileceğini düşünmek gerekir. Zaten genellikle sebepler ya coğrafi nedenlerden kaynaklanmaktadır ya da daha önce tecrübe edilmiş şeylerden... Haliyle Japonya'yı anlamak için ilk yazıyı Japonya'nın Coğrafyası olarak hazırlamıştım.

Elbette Japonlar da sizin bizim gibi, herkes gibi, birer insandır. Onlar da okula gitmekte, sınavlara hazırlanmakta, işe gitmekte, apartman dairelerinde yaşamaktadırlar. Dolayısıyla Japonların bu konuda da dünyanın geri kalanındaki insanlar gibi düşündüklerini, elektrik kablolarının yer altına alınmasını savunduklarını da görebilirsiniz. Bizzat bu konunun tartışıldığı Japonca internet forumlarda en popüler yorumlardan biri şudur:

"Ne kadar para gerekirse gereksin, tamiri ne kadar zor olursa olsun, elektrik hatlarını yok etmeliyiz, yer altına indirmeliyiz. Hadi başlayalım ve devam edelim!"

Ve elbette, başka popüler yorum da şudur:

Elbette güzel görünmedikleri yerler var, ama bence binaların üzerinden geçen elektrik hatlarında ve elektrik kablolarının manzarayı süslediği kırsal kasabalarda bir tür rustik çekicilik var.

Bugün Tokyo başta olmak üzere, pek çok Japonya şehrindeki pek çok turistik yerlerde ve yoğun işyerlerinin bulunduğu (Türkiye'deki Mecidiyeköy'ü ya da Kızılay'ı andıran) kalabalık caddelerde elektrik kablolarının halihazırda yer altına indirildiğini de görebilirsiniz. Ama elbette günün sonunda coğrafi sınırlamalar yüzünden yer üstü kabloları her daim var olacaktır. Aksi yöndeki çabalar bir Sahra Çölü ülkesinin her şehrinin komple çimler ve ağaçlarla kaplanması ve düzenli bakımlarının yapılması kadar zor olacaktır.

Siz ne düşünüyorsunuz? Yer üstü elektrik kabloları Japonya'nın güzel manzaralarının doğal bir parçası mı, yoksa acilen yer altına mı indirilmeleri gerekiyor?